در گذشته کامیون‌های تولید شده در شرق اروپا از لحاظ تجهیزات و کاربرد در مسیرهای طولانی، به نسبت به کامیون های مشابه ای که در غرب تولید می شدند عقب‌تر بودند. این موضوع به خصوص در کشور شوروی سابق و روسیه امروزی بسیار مشهود بود، جایی که برای سال‌های طولانی کمبود قابل توجهی در زمینه تجهیزات حمل و نقل برای طی نمودن مسیرهای دور و طولانی وجود داشت.
در سال 1958 کامیون گرجستانی KAZ 606 به عنوان اولین کامیون شوروی با موتور زیر کابین و اتاق خواب در کارخانه، به بازار عرضه شد. اما کیفیت نامطلوب در نهایت این خودرو را از بازار خارج کرد.
بالاخره این وضعیت توسط مهندسان بلاروس کارخانه مینسکی(MAZ) تغییر کرد. آن‌ها در اواخر دهه 1950 کامیون ماز 500 را معرفی کردند که حتی یک پله بالاتر از با استانداردهای جهانی بود و یک طراحی موفق به شمار می‌رفت.
تاریخچه تولید کامیون های ماز 200
قبل از ظهور کامیون ماز 500 در جاده‌ها، محصول اصلی کارخانه مینسک، کامیون ماز مدل 200 بود که از سال 1947 تولید آن آغاز شد و رانندگان با این کامیون مسافت های طولانی را طی می کردند.
طراحان قطعا از محدودیت‌های کشنده‌های موجود آگاه بودند، بنابراین در سال 1958 کار روی یک طراحی کاملاً جدید آغاز شد. هدف این بود که این کشنده در آینده، پایه‌ای برای حمل‌ونقل بار در مسافت‌های طولانی باشد، که به معنای استفاده از سیستمی با موتور زیر کابین و اتاق خواب در کارخانه بود.
تقریبا بلافاصله پس از شروع کل پروژه، بلاروس‌ها موفق به آماده‌سازی اولین نمونه‌های اولیه شدند که از نظر فنی در واقع خودروهای "200" با کابین جدید بودند. طراحی خود کابین تا حدی بر اساس نمونه آمریکایی International V-line گاهی اوقات نیز به میتسوبیشی فوسو T380 ژاپنی نیز شباهت داشت، اما با گذشت زمان، طراحی بلاروسی شکل‌های اختصاصی خود را پیدا کرد.
به طور کلی، فرآیند تحقیق و توسعه کاملاً طولانی بود، زیرا تنها در سال پیش تولید آن آغاز و تولید انبوه به طور رسمی در مارس 1965 شروع شد. لازم به ذکر است که این اتفاق 11 سال قبل از معرفی کامیون روسی کاماز رخ داده بود.
طراحی کامیون ماز 500 از چه نظر خاص بود؟
چرا طراحی و ساخت کامیون ماز 500 برای اتحاد جماهیر شوروی این چنین موفق و نوآورانه بود؟ بیایید با مهمترین بخش، یعنی خودرو یعنی سیستم فنی و موتور زیر کابین شیب‌دار شروع کنیم. دست یابی به چنین سیستم خاصی در آن زمان بسیار چشمگیر بود، زیرا نه تنها در اتحاد جماهیر شوروی بلکه در بسیاری از نقاط دیگر جهان نیز تازگی داشت. آمریکایی‌ها قبلاً از دهه 1940 از این سیستم استفاده می‌کردند، اما اولین کامیون اروپایی با چنین کابینی تنها در سال 1962 با معرفی کامیون فنلاندی Sisu KB-112 (توسط فیلیپ به مرحله تولید انبوه رسیده بود.
کابین این کامیون نیز کاملاً جادار و نسبتاً مدرن بود، که دلیل اصلی آن وجود سه صندلی در جلو و یک اتاق خواب در قسمت عقب آن بود. صندلی راننده طیف وسیعی از تنظیمات را ارائه می‌داد و صندلی سرنشین دارای پشتی بلند و راحت بود که به همراه فرمان هیدرولیک استاندارد، تهویه و بخاری، برای شرایط شوروی آن زمان تجملات واقعی محسوب می‌شدند.
نوآوری در سیستم فنی کامیون ماز 500
در مورد طراحی کلی، MAZ 500 باید گفت که یک شاسی سنتی و بسیار مستحکم بود که برای استفاده در جاده‌های پر فراز و نشیب طراحی شده بود. سیستم تعلیق نیز جالب بود و نوآوری دیگری را به همراه داشت: کمک فنرهای تلسکوپی. در آن زمان، کمک فنرهای اهرمی برای بسیاری از کامیون‌ها، نه تنها نمونه‌های دیگر شوروی، استاندارد بودند. با این حال، نفس نوآوری در موتور خلاصه می‌شد.
این موتور یک دیزل V6 چهار زمانه JaMZ-236 با ظرفیت 11.2 لیتر بود که 180 اسب بخار قدرت و 667 نیوتن متر گشتاور تولید می‌کرد. چنین ارقامی در سیستم موتور برای آن زمان و شرایط، نتیجه‌ای عالی بود. مصرف سوخت 22 لیتر در هر 100 کیلومتر نیز مناسب از دیگر مزیت های آن بود. علاوه بر این، استفاده از موتور دیزل در زمانی که اکثر کامیون‌های شوروی همچنان از موتورهای بنزینی استفاده می‌کردند، یک مزیت بزرگ به شمار می‌رفت. خود سیستم V6 نیز نوعی تازگی بود که در آن زمان در اروپای غربی به ندرت دیده می‌شد.
با وجود موفقیت‌های اولیه، MAZ 500 با دو مشکل قابل توجه روبرو بود. اولاً عرض 2.65 متری آن، کامیون بلاروسی را از استفاده در جاده‌های خارج از اتحاد جماهیر شوروی محروم می‌کرد. همچنین، گیربکس 5 سرعته که از مدل 200 به ارث رسیده بود، منجر به حداکثر سرعت نسبتاً پایین حدود 75 کیلومتر در ساعت می‌شد.
خوشبختانه، طراحان تقریباً بلافاصله شروع به اعمال تغییرات کردند که منجر به معرفی MAZ-500A کمی مدرن‌تر در سال 1970 شد. این نسخه عمدتاً به دلیل کاهش عرض به 2.5 متر و تغییر نسبت‌های دنده متمایز بود که با لطف آن دستیابی به حداکثر سرعت 85 کیلومتر در ساعت امکان‌پذیر شد. علاوه بر این، فاصله بین دو محور کمی افزایش یافت و ظرفیت بار کامیون‌های تک به 8 تن ارتقا یافت.
دلیل محبوبیت کامیون ماز 500 در بین رانندگان چه بود؟
کامیون‌های MAZ 500 نه تنها به خاطر راحتی، بلکه به دلیل عملکرد نسبتا خوب و قابلیت اطمینان بالا مورد علاقه رانندگان قرار گرفتند. یکی از ویژگی‌های جالب این مدل این است که حتی در صورت خرابی کامل سیستم برق نیز می‌توانست به طور عادی کار کند. بنابراین جای تعجب نیست که سری 500 به سرعت به پایه و اساس ناوگان Sovtransavto، شرکت حمل و نقل دولتی شوروی که مسئولیت حمل و نقل بین‌المللی، حتی به اروپای غربی را بر عهده داشت، تبدیل شد. MAZها تا حد محدودی در لهستان، عمدتا در ترانس‌باد، و به میزان کمتری در بخش‌های باری PKS نیز فعالیت می‌کردند.
علاوه بر مدل‌های تولیدی، بر اساس سری 500 خودروهای نمونه اولیه‌ای نیز ساخته شد. یکی از جالب‌ترین آن‌ها بدون شک MAZ-520 سه‌محور با دو محور فرمان‌پذیر در جلو و یک محور محرک در عقب بود. این راه‌حل که زمانی در آلمان و ایتالیا به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گرفت، پاسخی به مقررات خاص تناژ حمل بار بود.
با این حال، هدف از این طراحی در اتحاد جماهیر شوروی صرفاً افزایش بار مجاز روی کشنده، از 7.7 تن استاندارد به 10.9 تن با حفظ قابلیت مانورپذیری مناسب بود. با این حال، معایبی مانند هندلینگ ضعیف‌تر و توانایی پایین‌تر در حرکت در مسیرهای ناهموار در نهایت منجر به کنار گذاشتن این پروژه شد.
در طول کل دوره تولید، ماز تنها یک نوسازی عمده را در اواسط دهه 1970 معرفی کرد. در آن زمان چراغ‌های جلو به سپر منتقل شدند و راهنماها به جای قبلی آن‌ها نصب شدند. این تغییر خاص ناشی از مقررات جدید سازمان ملل متحد بود که به قوانین یکنواخت برای همه کشورها در مورد ارتفاع و روش نصب چراغ خودرو می‌پرداخت.
علاوه بر این، از داشبورد کمی جدیدتر استفاده شد و جعبه‌های بار چوبی در مدل‌های غیرنظامی با نمونه‌های فلزی جایگزین شدند. از آن زمان به بعد، نامگذاری نیز تغییر یافت و سری 500 به سری 5000 تبدیل شد (اعداد بعدی نشان‌دهنده نسخه بودند، مانند 5429 برای یک کشنده کامیون).
مدل‌های پایه با اتاق کوتاه تا انتهای تولید از یک موتور 180 اسب بخار و یک گیربکس 5 سرعته استفاده می‌کردند که در اواخر دهه 1970 نتیجه‌ای بسیار ضعیف بود. با این حال، کشنده‌های نسل آخر و شاسی‌های با فاصله بین دو محور بلند، موتورهای V8 قدرتمندتری با قدرت 265 تا 300 اسب بخار و همچنین گیربکس‌های هشت سرعته جدید دریافت کردند. به لطف این تغییرات، MAZ همچنان می‌توانست در مسیرهای طولانی، مثلاً با شرکت سووترانس‌اوتو فعالیت کند.
با اعمال تغییرات فوق، MAZ 500/5000 کل دهه 1980 را دوام آورد و آخرین دستگاه آن تنها در سال 1990 خط تولید را برای همیشه ترک کرد . این کامیون قهرمان 25 سال فعالیت بدون وقفه را در کارنامه خود به ثبت رساند. بسیاری از مدل‌ها حتی مدت بیشتری در جاده‌ها دوام آوردند و به سوژه تیونینگ‌های خاص دهه 1990 تبدیل شدند.
